Το 401 πχ κατά την επιστροφή των Μυρίων στα ελλαδικές τους πατρίδες τους, ο Ξενοφώντας που ηγούνταν του στρατεύματος συνάντησε στα παράλια του Εύξεινου Πόντου «πόλεις ελληνίδας». Αναφέρει μάλιστα την Τραπεζούντα, τα Κοτύωρα, την Κερασούντα, την Αμισό και την Σινώπη. Οι πόλεις αυτές είχαν τον τυπικό χαρακτήρα της πόλης κράτους. Οι Σχέσεις των Ελλήνων με τη παραευξεινια περιοχή αναφέρονται στις μυθολογικές αφηγήσεις. Σύγχρονοι ιστορικοί της Μαύρης Θάλασσας επισημαίνουν πως οι Έλληνες είναι από τους αρχαιότερους λαούς της περιοχής. Τα πρώτα Ελληνικά ευρήματα χρονολογούνται από τον 10ο αιώνα π.χ. Ο Τραπεζούντιος Βησσαρίων, αλλά και άλλοι μελετητές θεωρούν τον χώρο του ανατολικού πόντου πρωτοελληνικό. Ο Βησσαρίων χαρακτηρίζει την Τραπεζούντα « Πρεσβυτάτης ειπερ άλλη της υπαρχούσης» ενώ ο Ευγενικός των Βυζαντινών γράφει: «Τραπεζούς η πόλις, πόλις αρχαιότατη και των γε εν τη εωα πασών αρίστη». Η πρώτη καταγεγραμμένη, πάντως εγκατάσταση ταυτίζεται με τον ελληνικό αποικισμό, όταν οι Μιλήσιοι ίδρυσαν την Ηράκλεια και την Σινώπη, η οποία με την σειρά της ίδρυσε την Τραπεζούντα, πρωτεύουσα του μικρασιατικού Πόντου.